De basisprincipes van het systemisch werk
Het systemisch werk kent een aantal basisprincipes. Ten eerste gaan we er vanuit dat iedereen recht heeft op een plek binnen het systeem, dit noemen we binding. Iedereen is binnen een systeem met elkaar verbonden. Wanneer personen binnen een systeem dit onbewust of bewust proberen te verhinderen ontstaat er frictie.

Ten tweede heeft ieder een eigen positie en een eigen rol binnen het systeem, dit noemen we de ordening. Je rol en positie kan wisselen afhankelijk van het systeem waarin je je bevindt. Iemand kan directeur zijn van een groot bedrijf maar is tevens de jongste zoon binnen zijn familiesysteem. Wanneer iemand binnen een systeem probeert een positie aan te nemen die niet passend is, of door omstandigheden een andere rol heeft moeten vervullen, raakt het systeem uit balans. Dit heeft gevolgen voor iedereen binnen het systeem.

Ten derde moet er balans zijn tussen geven en nemen. Binnen een systeem vindt er altijd een uitwisseling plaats tussen beide. Veilige, gezonde relaties binnen een systeem worden gekenmerkt door een evenredige balans tussen geven en nemen. Wanneer deze uitwisseling verstoord raakt, ontstaan er dynamieken waarbij het systeem vervolgens probeert om de nieuwe balans in evenwicht te houden. Hierdoor blijft echter de huidige verstoorde situatie in stand. Op het moment dat één of meerdere van de drie basisprincipes binnen het systeem verstoord raken, kunnen er bij één of meerdere personen binnen het systeem problemen of klachten ontstaan. Het systemisch werk helpt onze cliënten om zich bewust te worden van patronen binnen de systemen waarin zij zich bevinden. Deze bewustwording is de stap naar verandering en daarmee de grote meerwaarde van het systemisch werk. Wanneer er wordt gewerkt aan klachtenvermindering, zonder dat een cliënt zich bewust is van de oorsprong van deze klachten, is de kans dat het patroon zich in de toekomst herhaalt vele malen groter. Een voorbeeld van hoe het systemisch werk kan verlopen is door middel van een opstelling. Het start met een vraag, probleem of thema van de cliënt. Vervolgens kan er gewerkt worden met 1) fysiek aanwezige personen die het systeem van de cliënt niet kennen, 2) de cliënt zelf en / of mensen uit diens systeem of 3) voorwerpen zoals poppetjes, blokjes en vloerankers. Hiermee worden de elementen uit het thema of vraagstuk van de cliënt gesymboliseerd. Zoals bijvoorbeeld: vader, moeder, broers, zussen, opa’s, oma’s, maar ook een miskraam, oorlog, abortus, een scheiding, angst of verlangen kunnen worden opgesteld. Wanneer de opstelling staat, kan de therapeut vragen stellen of kan de cliënt elementen bewegen. Zo wordt er in korte tijd voelbaar en zichtbaar wat er bewust of onbewust speelt rondom het vraagstuk of thema van de cliënt. Vervolgens kan de therapeut of de cliënt interventies in de opstelling doen zoals elementen toevoegen, verschuiven of eruit halen en gebaren, bewegingen of boodschappen toevoegen. Op deze manier ontstaan er mogelijke inzichten, oplossingen en openingen.

Dierondersteunde therapie
Wanneer mensen psychische klachten ervaren is de verbinding tussen hoofd (wat we denken) en lichaam (wat we voelen) vaak ontregeld. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten door o.a. spanningen in het lijf, ervaringen niet kunnen verwerken of moeite hebben met het opmerken en reguleren van emoties. Om de verbinding tussen het hoofd en het lichaam te herstellen is alleen praten soms niet voldoende. Voor herstel is het belangrijk om te voelen, te ervaren en te oefenen. Echter is het bijna niet voor te stellen hoe spannend en gecompliceerd dit is voor volwassenen en jongeren die bij het Domingo House komen. Door jarenlange negatieve ervaringen, vaak door de interactie met andere mensen, zijn zij al het vertrouwen verloren om juist datgene te doen wat nodig is om te herstellen; voelen, ervaren en oefenen. En precies hier ligt de meerwaarde van de inzet van dieren, onze dierondersteunde therapie.

Overeenkomsten
Bij volwassenen wordt er gewerkt met paarden en honden en bij jongeren enkel met honden. Door de omgang met dieren wordt bij mensen de aanmaak van het knuffelhormoon gestimuleerd. Dit maakt dat we ons prettiger en veilig voelen. Daarnaast heeft het contact met een hond of paard een kalmerende invloed op onze ademhaling, hartslag en spierspanning. Beide dieren reageren ook op veranderingen in o.a. spierpanning en ademhaling bij de mens en geven dus directe feedback. Daarnaast zijn ze vaak een voorbeeld door duidelijk met hun eigen lichaamstaal aan te geven wanneer de spanning oploopt. Dieren zien de mens zonder oordeel en direct vanuit hun ‘zijn’. Dat heeft een bijzonder sterk effect op onze cliënten, omdat ze met mensen vaak andere ervaringen hebben. In de omgang met mensen is hun vertrouwen beschaamd en beschadigd.

Daarnaast kunnen, samen met de therapiedieren, nieuwe vaardigheden gericht geoefend worden (bijvoorbeeld het aangeven van grenzen). Dieren creëren vaak een veilige omgeving om nieuwe dingen uit te proberen en bevorderen hierdoor de motivatie. Dieren zijn goede voorbeelden voor het ‘in het hier en nu’ leven. Zij maken zich niet druk om het verleden of de toekomst, maar reageren alleen op wat er op dit moment gebeurt. Daardoor kan de cliënt op een speelse en niet-confronterende manier oefenen met nieuw gedrag. Als bijvoorbeeld de commando’s te aarzelend worden uitgesproken, zal de hond ze niet opvolgen. Als de cliënt stevig staat en overtuigend spreekt, zal de hond het commando wel uitvoeren. Er zijn ook enkele verschillen tussen paarden en honden. Bij paarden is het bovengenoemde kalmerende effect op onze hartslag sterker dan bij honden. Paarden hebben, als ze kalm zijn, een tragere hartslag dan die van de mens en wanneer we bij ze in de buurt zijn synchroniseert onze hartslag met die van het paard. Dit fysiologische effect heeft een sterk helende werking voor onze cliënten. Vervolgens kijken de paarden ook naar de lichaamstaal en gezichtsuitdrukking van onze cliënten en checken dit met de hartslagfrequentie. Ze voelen het aan als binnen- en buitenkant niet met elkaar matchen. Aan de hand van de signalen die het paard geeft, kan de therapeut vervolgens in gesprek gaan met de cliënt over wat hij of zij daadwerkelijk voelt en ervaart. Veel mensen ervaren het contact met een hond als laagdrempeliger dan dat met het paard. Een hond kan dan ook continu aanwezig zijn tijdens het therapeutisch proces en hierbij ondersteunen en motiveren. Een verschil tussen paarden en honden is dat de sociale orde en de interactie tussen honden meer gelijk is aan hoe het bij de mens gaat. De samenwerking tussen hond en mens vraagt sociale vaardigheden en verbale expressie die onze cliënten ook in het dagelijks leven nodig hebben. Door spelenderwijs te oefenen met een hond kunnen cliënten zich deze vaardigheden en eigenschappen eigen maken om deze vervolgens toe te passen in het dagelijks leven.

Systemisch werk
en dierondersteunde therapie
In het Domingo House vinden we de houding waarmee we met de cliënten omgaan ontzettend belangrijk. Een gelijkwaardige, respectvolle en empathische grondhouding van de therapeut is belangrijk om een veilige therapeutische relatie op te bouwen. Elk therapietraject is maatwerk en wordt afgestemd op de persoonlijke wensen en behoeften van de cliënten. Wij brengen samen met de cliënt de hulpvraag in kaart en verkennen samen de oorsprong van de klachten. Binnen het Domingo House bestaat een groot gedeelte van de behandeling uit systemisch werk en dierondersteunde therapie.

Het systemisch werk
Binnen het systemisch werk gaan we er vanuit dat een groot deel van onze patronen, overtuigingen en gedragingen een oorsprong hebben binnen de systemen waarin we zijn geboren, opgegroeid of waar we ons nu in bevinden. Wij zien elke persoon dan ook als onderdeel van zijn of haar (familie)systeem en sociale context. Ieder mens ontwikkelt zich in interactie met anderen en maakt onderdeel uit van één of meerdere systemen. Er zijn onder andere familiesystemen, organisatiesystemen, sportteams, collega’s en vriendschapsrelaties. Een belangrijk systeem dat invloed heeft op onze patronen is ons systeem van herkomst, oftewel ons familiesysteem. Dit geldt ook voor mensen die niet door hun biologische ouders zijn opgevoed of deze vroeg hebben moeten missen. Onze therapeuten zijn geschoold om samen met de cliënt zicht te krijgen op de (vaak onbewuste) dynamieken en patronen van het familiesysteem. Dit kan zijn binnen het huidige gezin maar deze dynamieken en patronen kunnen ook van generatie op generatie worden overgedragen. De inzichten die hierbij verkregen worden, en het erkennen ervan, zijn vaak essentieel om tot begrip en verandering te komen.

Het reguliere behandelaanbod binnen de GGZ, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie, is voor veel mensen waardevol, maar sluit niet voor iedereen voldoende aan. De reguliere therapieën zijn vaak erg technisch, gestandaardiseerd en volgen strakke protocollen. Een substantiële groep mensen profiteert hier (op lange termijn) niet voldoende van. Een bredere visie op geestelijke gezondheidszorg is hard nodig en die bieden wij met het Domingo House. Hiervoor hebben we een unieke, eigen methodiek ontwikkeld genaamd SEM, oftewel Systemische Ervaringsgerichte Methodiek. In het Domingo House staat de persoon met zijn gehele context centraal, niet alleen zijn klachten. Er wordt dus niet alleen gewerkt aan klachtenreductie, maar ook aan zelfinzicht, autonomie en veerkracht. Door deze brede en duurzame aanpak verminderen de klachten en krijgt iemand weer een nieuw toekomstperspectief.